Canlı orqanizmlərin sinir sistemi, xüsusiyyətlərinə görə bütün orqanizmin fəaliyyətini və daxili və ya xarici dəyişikliklərə reaksiyalarını tənzimləməklə yanaşı, psixikanın inkişafı üçün də bir fürsət yaradır. Sinir hüceyrələrinin əsas funksiyalarından biri əsəbilikdir. Bu nə üçündür?
Qıcıqlanma (həyəcanverici) hüceyrələrin, toxumaların, orqanların və hüceyrədaxili formasiyaların daxili və xarici mühit amillərindəki (stimullar) funksiyalardakı və strukturlardakı bir dəyişikliklə müxtəlif dəyişikliklərə cavab vermə xüsusiyyətidir. Qıcıqlanma qavrayışı qəbul (qavrayış) termini ilə təyin olunur. Bu xüsusiyyət canlı orqanizmlərin dəyişən ətraf mühit şərtlərinə uyğunlaşmasını təmin edir. İbtidai orqanizmlərin (mikroblar, protozoa), eləcə də bəzi hüceyrələrin (spermatozoa, lökositlər) qıcıqlanması taksilərdə əks olunur - stimulla əlaqəli hərəkət etmə qabiliyyəti. Bitkilərdə həyəcanverici hərəkət reaksiya şəklində, həmçinin cazibə qüvvəsinə, ətraf mühitin kimyəvi tərkibinə, elektrik və ya mexaniki stimullara, işığa və Yerin maqnit sahəsinə reaksiyalarda özünü göstərir. Bildiyiniz kimi bitki, heyvan və insanlara xas olan duyğu orqanlarına sahib deyil, ancaq reseptor zülallarına və bitkilərin stimullara cavab verdiyi hüceyrələrə sahibdir. Bitkilərdə qıcıqlanmanın nümunəsi günəşi başı ilə izləyən günəbaxandır. Normal vəziyyətdə bitki hüceyrəsi -50 ilə -200 mV arasında mənfi bir elektrik potensialına malikdir. Qıcıqlandırıcıya cavab olaraq, istirahət potensialını aşa biləcək və ya ona bərabərləşə biləcək bir müsbət reaksiya meydana gəlir. Hüceyrələrə xarici təsir çox güclü olsaydı, bu bitkinin ölümünə səbəb ola bilər. İnsanlar və heyvanlar reflekslər, daha yüksək sinir fəaliyyəti və şüurla təmin olunan müxtəlif növ stimullara müxtəlif reaksiyalarla xarakterizə olunur. Mürəkkəb orqanizmlərin həyəcanlandırıcılığı, ilk növbədə ətraf aləmdə baş verən hadisələrin duyğu orqanlarının (reseptorların) köməyi ilə həssas qəbul edilməsində özünü göstərir. Sinir impulsları vasitəsilə reseptorlar üzərində hərəkətlər məlumatları beynin müvafiq hissələrinə ötürür. Və sonra beyin həyat proseslərini təsirli şəkildə tənzimləyən müəyyən orqanlara "əmrlər" verir. Beləliklə, qıcıqlanma bədənin reaktivliyinin göstəricilərindən biridir. Reaktivlik, təbiətin özü tərəfindən qoyulmuş, yalnız hər bir canlı orqanizmin növünü deyil, həm də onun spesifik fərdini qorumağa və inkişaf etdirməyə yönəlmiş bir mexanizmdir.
