Dində xeyir və şər əbədiyyətə zidd olan iki qüvvə kimi tanınır. Bir insanın içində bu iki qüvvə də davamlı mübarizə aparır. Əksər hallarda, pis bir iş görmüş insan vicdan əzabı çəkir. Bu o deməkdir ki, ruhunda ən yaxşısı ən pisinə qarşı çıxır.
Nə pis hesab edilə bilər
Daha vacib olan nədir: xeyir adına şər, yoxsa şəri məhv edən yaxşı? Qara və ya ağ? Ümumiyyətlə eyni sikkənin iki tərəfi kimi yan-yana gedirlər. Ancaq ağ-qara ilə aydındırsa, pislik və yaxşılıqla hər şey daha mürəkkəbdir.
Tez-tez olur ki, baş verənlər birisi üçün pisdir, digəri üçün yaxşıdır. Onların arasındakı xətt haradadır? Tərifə görə, yaxşı bir insanın, heyvanın, bitki aləminin xeyrinə düşünülmüş, maraqsız, səmimi bir səydir. Buna görə, pislik qəsdən, şüurlu şəkildə zərər, zərər, əzab verməkdir.
Tərifin özündə bir ziddiyyət var. Cərrah bilərəkdən və qəsdən həm fiziki, həm də mənəvi əzablara səbəb olur, məsələn, amputasiya zamanı. Yaxşılıq edir, yoxsa pis? Hərəkətləri nəticəsində bir insan həyatını qoruyur, yəni bu vəziyyətdə pislik məhz yaxşılıq adına edilir. Və küçədəki başqa bir insanı hücum edən xuliqanlardan qoruyub yaralayan, hətta öldürən adam? Yaxşılıq adına pislik etdiyini deyə bilərikmi? Bu suala bir neçə əks cavab var, amma görünən odur ki, qəti bir həll yolu tapılmayıb. Bir çox şərait, müxtəlif tərəflərdən insanların mövqeyi buna imkan vermir.
Yaxşı və pis arasındakı sərhəd haradadır
Mənfi və dağıdıcı həmişə pislik gətirmir. Ancaq işıq daima hər zaman yaxşılıq gətirmir.
Beləliklə, övladını hər şeydən qoruyan qayğıkeş valideynlərin pislik gətirmə ehtimalı daha yüksəkdir. Nəticədə həyata uyğunlaşmayan, zəifliyindən, nizamsızlığından insanlara pislik gətirəcək bir insan böyüyür.
Yaxşılıq şəri məğlub edə bilər, amma bu kimi hallar çox deyil. Dürüst bir qıza aşiq olan bir cinayətkar inkişaf edə bilər, fərqli ola bilər. Həyat çox müxtəlifdir və bir çox fərqli nümunə gətirir. Bu vəziyyətdə sual yalnız bu düzəlişin nə qədər davam edəcəyi ilə bağlı olacaqdır. Çox vaxt bir müddət əvvəl bir insan əvvəlki həyat tərzinə qayıdır.
Şərin şər doğurduğu məlum bir sözdür. Hər vəziyyətdə, daha əvvəl pisliklə qarşılaşan bir insanın onu başqasına necə gətirdiyini izləyərək, dərinliyə enə bilərsiniz və bu zəncirin sonu yoxdur. Gözəllik kimi mehribanlıq dünyanı xilas edə bilsə də, pislik yolunda bir maneə olaraq dayana bilər və bir sıra çətinliklər, çətinliklər və şərin yayılmasını dayandırır.
Daha tez-tez, xeyir adına şərin özü digər pisliyə qarşı mübarizə aparır. Döyüş əməliyyatları zamanı işğal olunmuş əraziləri azad etmək üçün insanlar işğalçıları öldürür, mənfi işlər görür, ancaq başqa bir qrup insana sülh, sevinc, yaxşılıq gətirir.
Təbiət yaxşı və pis arasındakı mübarizəni proqramlaşdırmışdır. Heyvanlar övladlarına qida vermək üçün başqa növ heyvanları öldürürlər, çox vaxt öldürülən heyvanın nəslini müəyyən bir ölümə qədər öldürürlər. Yalnız dünya quruluşunun mahiyyətini anlamağa çalışan, əxlaqi prinsipləri inkişaf etdirmiş və onlara əməl edən bir insan bir çox vəziyyətdə üstünlüyün yaxşılığın tərəfində olduğuna əmin ola bilər. Ancaq, tez-tez deyildiyi kimi, dünya qeyri-kamildir, içində hələ çox pislik var. Bir çox insan üçün şəxsiyyət cəmiyyəti üstələyir, bu da xeyirlə şər arasında yenidən mübarizə aparılacağı və tez-tez şüar altında baş verəcəyi deməkdir: "Şər yaxşılıq adına edilir".
